خاستگاه ذکر خدا و عوامل تقویت‏ کننده آن

«ذکر» به‏معنای توجه مجدد به چیزی است که انسان به آن علم و معرفت دارد، اما اکنون از آن غافل شده است. این یادکرد و ذکر، از کارکردهای قلب آدمی است. قلب قوه‏ای است که مرکز ادراکات عواطف و احساسات انسانی است. یادکرد، گاهی امری غیراختیاری در انسان است و اگر انسان هم بخواهد چیزی را از یاد ببرد، باز هم فراموشش نمی‏کند. درجه یادکرد ما از دانسته‏ها، بستگی به درجه محبت و نفرت ما از آنها دارد. اگر تعلق‏خاطر، محبت و یا نفرت ما از چیزی عادی باشد، خیلی زود آن را فراموش می‏کنیم، اما اگر محبت و نفرت ما از چیزی شدید باشد، همواره در خاطره باقی می‏ماند. ازاین‏رو، ایمان و محبت اندک ما نسبت به خدا، ما را به فراموشی و غفلت از حضرت باری‏تعالی سوق می‏دهد. اما ایمان و محبت زیاد، هرگز هیچ عامل نمی‏تواند موجب غفلت یاد خدا در ما شود. بندگان مخلص خدا، که پیوسته یاد خدا هستند، اگر هم عاملی موجب غفلت آنان از خدا شود، خدای سبحان وسایلی را فراهم می‏کند که از آنان غفلت درآیند و متوجه معبودشان شوند.