ماهیت حکومت دینی در اندیشه سیاسی آیت‏اللّه مصباح و شیخ فضل‏اللّه نوری

در باب افکار سیاسی علمای جهان اسلام و لزوم پذیرش حکومت فقیه، مباحث گوناگونی مطرح است. ازاین‏رو، برخی محققان فقیهی مانند شیخ فضل‏اللّه نوری را متهم به حمایت از سلطنت می‏کنند، و برخی دیگر نظریه «ولایت فقیه» را ساخته عصر کنونی می‏دانند. هدف این پژوهش، که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‏گیری از مطالعات تاریخی و کتابخانه‏ای صورت گرفته، بازشناسی چگونگی ماهیت حکومت دینی و حاکمیت در جهان تشیع، از سوی دو فقیه مبارز جهان اسلام ـ آیت‏اللّه مصباح و شیخ فضل‏اللّه نوری ـ است. آیت‏اللّه مصباح به‏عنوان ایدیولوگ فصل جدید انقلاب اسلامی و شیخ فضل‏اللّه نوری به‏عنوان مبتکر حکومت «مشروطه مشروعه» در عصر قاجاریه، هر دو بر لزوم ولایت فقیه و برقراری حکومت اسلامی و دولت دینی تاکید دارند. اما شیخ فضل‏اللّه نوری اعمال ولایت فقها را در عصر مشروطه در حد مقدور ـ نه حد مطلوب ـ در قالب سلطنت مشروطه مشروعه ممکن می‏دانست، و آیت‏اللّه مصباح با توجه به شرایط زمانی عصر خود، اعمال حکومت فقیه را در قالب نظام تفکیک قوای جمهوری اسلامی و با اختیارات بیشتر برای ولیّ‏فقیه مجاز می‏شمارد.