جلوه‏ها و آثار ذکر خدا

این متن شرحی است بر دعای امام سجاد علیه‏السلام پیرامون آثار ذکر خدا. قلب و روح انسان مرکز عواطف و احساسات است، از جمله این احساسات، محبت است. آنچه با طبع انسان سازگار هست، معمولاً انسان به آنها وابستگی و دلبستگی دارد. این محبت دارای سلسله‏مراتب طولی است. عالی‏ترین مرتبه آن «وله» و «هیام» است. «وله» حیرت از شدت محبت است و «هیام» مرتبه‏ای است که فرد از شدت عشق و محبت دیوانه و سرگشته کوی معشوق می‏گردد و همه توجهات او معطوف معشوق و همه هستی خود را فراموش می‏کند. مظهر تام عشق به خدا، حضرت ابراهیم علیه‏السلام است. مرتبه نازل‏تر چنین حالتی در ارتباط با دعا، خدا و ایمّه اطهار علیهم‏السلام محقق می‏شود. برخی چنان عشقی به امام حسین علیه‏السلام و امیرمومنان علی علیه‏السلام دارند که حاضرند همه هستی خود را تقدیم ایشان کنند.