نظریه انسان کامل در عرفان اسلامی

عرفان اسلامی در بعد معرفتی، نوعی هستی‏شناسی شهودی است که از راه سلوک عرفانی حاصل می‏شود. در این دیدگاه، هستی حقیقی همان وجود مطلق یا خدای متعال است که واحد، نامتناهی و کامل مطلق است. در میان موجودات عالم، انسان از جایگاه ویژه‏ای برخوردار است. او از جسم طبیعی و روح الهی ترکیب یافته است. آنچه در عالم هست، در انسان یافت می‏شود؛ از این جهت انسان را عالم صغیر و کون جامع می‏دانند. همه عالم برای اوست و او غایت خلقت است. انسان برخوردار از عقل و اختیار و تمایلات و شهوات حیوانی است. انسان با تبعیت از عقل و بندگی خدا می‏تواند عالی‏ترین مدارج کمال را طی کند؛ چنان‏که با پیروی از تمایلات حیوانی می‏تواند به نازل‏ترین مراتب سقوط کند. انسان کامل مظهر اتم همه اسما و صفات حق‏تعالی است. ولایت گاه با نبوت همراه است و گاه با وصایت و امامت. قرب به خدا و طی طریق کمال، در گرو شناخت ولی و پیروی از نور هدایت اوست.