کلی؛ تجرید یا تعالی؟

مسیله تفاوت مراتب علم یا به‏عبارتی، تفاوت ادراک کلی و جزیی نمونه‏ای از اختلاف دیدگاه ملّاصدرا و فلاسفه پیش از ایشان و در راس آنها ابن‏سینا، نسبت به مسیله مهم «علم» است. حکمای پیش از ملّاصدرا با توجه به نظرشان نسبت به ماهیت علم، که آن را عبارت از کیف نفسانی می‏دانند، یک نوع برداشتی از تفاوت ادراک کلی و ادراک جزیی دارند و در مقابل، ملّاصدرا با توجه به مبانی فلسفی از دیدگاه خاصی که نسبت به ماهیت علم دارد، برداشتی دیگر از تفاوت مراتب ادراک دارد. در این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی اجمالی دیدگاه ملّاصدرا و حکمای پیش از ایشان نسبت به فرایند ادراک و مبانی ایشان در این مسیله، به این نتیجه رسیدیم که فلاسفه قبل از ملّاصدرا، بخصوص ابن‏سینا قایلند به اینکه جزیی در اثر «تجرید» به کلی تبدیل می‏شود، درحالی‏که ملّاصدرا معتقد است که جزیی در اثر «تعالی» به کلی تبدیل می‏شود. البته مبانی و دلایل ملّاصدرا در مسیله یگانه است.