فقه معطوف به تمدن

درباره فقه و نسبت آن با تمدن، دیدگاه‏های مختلفی وجود دارد. برخی هیچ نسبتی میان این دو نمی‏بینند. گروه دیگری قایل به نسبتی حداقلی بین فقه و تمدن هستند و گروهی نیز فقه را شرط اساسی تمدن‏سازی قلمداد می‏کنند. سنجش نسبت فقه و تمدن، با دو نگاه قابل بحث و بررسی است: در یک نگاه، فقه موجود مطالعه‏شده، نسبت آن با تمدن سنجیده می‏شود؛ اما در نگاه دیگر، فقه مطلوب مطمح‏نظر است و با نگاه به آن، نسبت فقه و تمدن بررسی می‏شود. مقاله حاضر نگاه اول را برگزیده و به بررسی نسبت فقه موجود با مقوله تمدن و تمدن‏سازی پرداخته است. حاصل اینکه با رصد کتب، ابواب، مسایل و موضوعات مختلف فقه موجود، نسبتی وثیق بین آن و مقوله تمدن به دست می‏آید. گرچه نمی‏توان ادعا کرد نظام‏های اجتماعی موردنیاز تمدن، مستقیما و تماما در فقه فعلی موجود است، اما وجود چارچوب‏های اصیل و ساختاری تمدن در فقه موجود، انکارشدنی نیست. دیگر اینکه نظام‏سازی و بالتبع تمدن‏سازی از طریق فقه، به‏گونه‏ای که بتوان مستقیما نظام‏های موردنیاز تمدن را از فقه استخراج کرد، در گرو تشکیل و تدوین فقه حکومتی است.