تبیین سازگاری علم خدا به جزییات با تغییرناپذیری او در آثار مشاهیر فلسفه و کلام

خداوند از سویی، موجودی ثابت و تغییرناپذیر است که زمان و مکان و موجودات مکانی و زمانی در او تاثیری نمی‏گذارند و از سوی دیگر، عالم به جزییات است؛ جزییاتی که متغیر بوده و در نگاه نخست، تغییر در آنها موجب تغییر در علم و در نتیجه در ذات خدا خواهد شد. اینکه آیا علم خدا به جزییات با تغییرناپذیری علم خدا و سپس ذات خدا سازگار یا ناسازگار است، مسیله مهم این نوشتار است. نگارنده بر آن است تا به بررسی این مسیله در آثار مشاهیر فلسفه و کلام بپردازد که چگونه از سویی، خداوند را موجودی تغییرناپذیر دانسته و از سوی دیگر، او را عالم به جزییات معرفی کرده‏اند. بر اساس مهم‏ترین یافته‏های این تحقیق، راه‏حل‏هایی مختلف بر اساس رویکردهایی متفاوت از سوی مشاهیر فلسفه و کلام ارایه شده است. به نظر می‏رسد جنجالی‏ترین دیدگاه میان فلاسفه، دیدگاه ابن‏سینا بوده است، ضمن آنکه نظریه فاضل مقداد را باید سرفصلی تازه در مسیله علم خدا در کلام اسلامی به شمار آورد.