بررسی مفاهیم مدرن در اندیشه سیاسی شیخ فضل‏اللّه نوری و آیت‏اللّه مصباح

با شکل‏گیری سلسله قاجاریه و ورود بسیاری از روشن‏فکران و نخبگان دانشگاهی به غرب در این ایام، تعاریفی جدید از مفاهیم مدرن وارد گفتمان سیاسی روشن‏فکران در داخل کشور شد. با ورود تعاریف جدیدی از مقولاتی همچون قانون و قانون‏گذاری، آزادی و مساوات به ادبیات سیاسی، جامعه روحانیت و علما مجبور به بیان نظرات خود در این رابطه شدند. این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‏گیری از مطالعات تاریخی و کتابخانه‏ای به بررسی آرا سیاسی شیخ فضل‏اللّه نوری و آیت‏اللّه مصباح در باب تعاریف جدید از مفاهیم مدرن می‏پردازد. علت بررسی نظریات آیت‏اللّه مصباح (به‏عنوان یکی از متفکران تاثیرگذار در باب افکار سیاسی انقلاب اسلامی) در کنار اندیشه شیخ فضل‏اللّه این است که ایشان نیز به‏سان شیخ علی‏رغم حملات برخی گروه‏های روشنفکری، همواره بر ندای اسلام‏خواهی خود تاکید داشته‏اند. ازاین‏رو، بررسی این دو شخصیت در تقویت این پژوهش و فهم مطالب مهم می‏نماید. می‏توان گفت: اندیشه شیخ فضل‏اللّه و آیت‏اللّه مصباح مبتنی بر اسلام‏خواهی است و تفاوت‏های دیده شده در لحن بیان مطالب، به نوع اندیشه دینی این دو فقیه بازنمی‏گردد، بلکه با توجه به ادبیات سیاسی حاکم بر هر عصر، قابل توجیه است.