آیت‏اللّه نایینی و پارلمان

دفاع میرزای نایینی از مشروطه در حقیقت، دفاع از اندیشه تشکیل یک نهاد مردمی به نام «مجلس» بود تا از این رهگذر، دامنه قدرت استبدادی پادشاه را محدود سازد. از این‏رو، نظام مشروطه از نظر میرزای نایینی، هرگز نظامی مطلوب و آرمانی نیست؛ چراکه باید معصوم علیه‏السلام در راس حکومت باشد، اما در زمان غیبت، این منصب را فقهای جامع‏الشرایط، یعنی نواب عام، عهده‏دار می‏گردند. به همین دلیل، بجاست تحقیقی پیرامون ادلّه نایینی در دفاع از وجود مجلس در حکومت طاغوت صورت پذیرد. البته در گزارش دیدگاه‏های ایشان، باید بر روش توصیفی و در بررسی آنها بر روش عقلی و نقلی متمرکز شد، تا مشخص گردد مرحوم نایینی که شرایط تشکیل نظام آرمانی را محقق نمی‏دانست، به عنوان یک مجتهد اصولی، فقط دغدغه اصلی‏اش این بود که چگونه می‏تواند براساس اندیشه دینی و مقتضیات زمان، اصول نظری شیعه را تعمیم دهد. بر همین اساس، طبق دلایلی که ارایه نمود، مشروعیت مجلس شورای ملی در زمان طاغوت را پایه‏ریزی کرد.