توحید افعالی از دیدگاه ملّاصدرا

توحید در ابعاد مختلف آن، از جمله توحید افعالی، محور تمام آموزه‏های اسلامی است. در این نوشتار تلاش شده است دیدگاه ملّاملّاصدرا در این موضوع مورد دقت و بررسی قرار گیرد. این پژوهش به شیوه توصیفی ـ تحلیلی با مراجعه به کتاب‏های ایشان، انجام گرفته است. هدف از این پژوهش آشنایی با نوآوری‏های ملّاصدرا در تبیین آموزه مهم توحید افعالی است. ملّاصدرا اگرچه در مواردی مانند سایر حکما از رابطه طولی بین موجودات و خداوند سخن گفته است، اما بیشتر با نگاه برگرفته از عرفان نظری، درصدد ارایه تبیین‏های دقیق‏تر از رابطه توحید افعالی با اسباب و مسببات و اختیار انسان است. او معتقد است: همان‏گونه که وجود فرد به طور حقیقی به خود او منسوب است، یکی از شیون حق متعال نیز می‏باشد. بنابراین، علم، اراده، افعال و همه آنچه از فرد صادر می‏شود، نیز به طور حقیقی منسوب به خداوند است. در نتیجه، فعل انسان، به صورت اعلی و اشرف و به صورت لایق ذات احدیت، یکی از افعال خداوند است.