مصحف امیرالمومنین علی علیه‏السلام و ترتیب آن

مصحف حضرت علی علیه‏السلام از آن نظر که نخستین مصحف جامع، نخستین تفسیر مدوّن قرآن و نخستین کتاب در مباحث علوم قرآنی است، اهمیت ویژه‏ای دارد. بحث درباره محتوای مصحف مزبور در ذیل مسیله تحریف یا عدم تحریف قرآن، و ترتیب آیات و سور آن در ذیل مباحث توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب آیات و سور مطرح می‏شود. مسیله اساسی در مقاله حاضر، طرح نظریات گوناگون درباره ترتیب مصحف امیرمومنان علیه‏السلام و بررسی دلالت ادلّه مطرح‏شده از سوی قایلان مغایرت ترتیب این مصحف با ترتیب قرآن در دسترس ماست. هدف اصلی از طرح این مسیله روشن ساختن این مطلب است که اگر ترتیب آن مصحف شریف به درستی و به طور قطع روشن نباشد، هرگز در توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب آیات و سور، نمی‏توان بر آن تکیه نمود. مقاله پیش‏رو روشن خواهد کرد که دلایل مورد استناد از سوی قایلان نزولی بودن ترتیب آن مصحف تام نبوده و دلالت مهم‏ترین مدرک آنان (روایات و گزارش‏های تاریخی) خالی از صراحت است. روش به کار گرفته‏شده در این مقاله، مسیله‏پژوهی و اسنادی ـ تحلیلی است.