تبیین آموزه‌ امر بین‌الامرین در روایات

در سیر تاریخ کلام اسلامی، سه موضع جبر، تفویض و امر بین‌الامرین در قبال رابطه‌ اختیار انسانی یا اراده‌ الهی شکل گرفته است. با مراجعه به متون روایی درمی‌یابیم که اهل‌بیت(ع) امر بین‌الامرین را در برابر دو اندیشه جبر و تفویض، قرار داده‌اند و هدف از این پژوهش، فهم آموزه‌‌ مذکور از روایات است. نوشتار حاضر با روش کتابخانه‌ای و تشکیل خانواده‌ حدیثی پیرامون دیدگاه امر بین‌الامرین و تحلیل این روایات، بیان می‌کند که ائمه اطهار(ع) آموزه امر بین‌الامرین را در سه سطح تبیین تمثیلی، تبیین حداقلی و تبیین فاعلیت طولی با توجه به ظرفیت فکری مخاطبان، ارائه کرده‌اند. بالاترین سطح تبیین یعنی فاعلیت طولی، از روایات باب استطاعت که خود در نظام آموزه امر بین‌الامرین توجیه پذیرند، استنباط می‌شود. تبیین فاعلیت طولی یعنی دریافت آن‌به‌آن استطاعت و اراده‌ انسان از جانب خداوند متعال، بالاترین سطح تبیینی این آموزه در روایات به‌ شمار می‌آید.