بررسی و تحلیل روایات ناظر به آدم ‌نماهای قبل از حضرت آدم (ع)

یکی از مباحث مهم در رابطه علم و دین، کیفیت پیدایش انسان است. از منظر علمی، نظریة تکامل به این بحث پرداخته است و از نظر دینی این بحث تحت عنوان خلقت حضرت آدم و حواء مطرح شده و در زمینة نسبت این دو، دیدگاه‌های متعددی مطرح شده است. بیشتر آثاری که از سوی اندیشمندان مسلمان در این زمینه نوشته ‌شده، با توجه به آیات قرآن بوده و به روایات در این زمینه توجه لازم نشده است. درحالی‌که در روایات اهل‌بیت(ع) بحث پیدایش انسان با تفصیل بیشتری بیان شده و ابعاد جدیدی را در اختیار ما می‌گذارد. از منظر علمی انسان‌های نخستین بسیار قبل‌تر از زمانی که برای خلقت حضرت آدم(ع) در نظر گرفته شده بر روی زمین موجود بوده‌اند؛ و درصورتی‌که آدم و حوا به‌عنوان نخستین انسان‌ها بر روی زمین دانسته شوند، این موضوع یکی از تعارضات علم و دین قلمداد می‌شود. اما با توجه به روایات حضرت آدم و حوا نخستین آدمیان نبوده‌اند؛ بلکه قبل از آنها نیز موجوداتی آدم‌نما یا انسان‌نما بر روی زمین زندگی می‌کردند. بحث از اصل وجود و بیان خصوصیات این موجودات در روایات در حل این تعارض نقش اساسی دارد. در این نوشتار با روش کتابخانه‌ای روایات ناظر به آدم‌نماها جمع‌آوری و مورد بررسی قرار می‌گیرد و زمینه را برای بررسی‌های تطبیقی میان علم و دین فراهم می‌کند. با تحلیل روایات در این موضوع اصل وجود آدم‌نماها و برخی از ویژگی‌های آنان، مانند خصوصیات ظاهری و اخلاقیات‌شان مشخص می‌شود. همچنین در مورد انقراض آنان نیز با توجه به روایات می‌توان گفت که یک امری مسلم بوده است.