انکار تجرد ماسوی‌الله؛ بررسی و نقد

انکار تجرد نفس، همواره از سوی برخی از اندیشمندان مسلمان مطرح می‌شود. این عقیده ممکن است به انگیزه‌های مختلفی به‌‌وجود آمده باشد. دفاع از وحدانیت خداوند و نفی هر‌گونه مثلیت و شباهت میان خداوند و مخلوقات، یکی از مهم‌ترین انگیزه‌هایی است که منجر به انکار تجرد ماسوی‌الله شده است. این اندیشمندان معتقدند هیچ موجود مجردی غیر از خداوند وجود ندارد. برخی وجود موجود مجردی غیر از خدا را موجب تساوی با خدا در ذات می‌دانند؛ برخی دیگر از عدم‌یافت دلیل برای وجود چنین موجودی سخن می‌گویند؛ و عده‌ای نیز تجرد را به بالفعل‌بودن همۀ کمالات تعریف کرده، غیرخداوند را فاقد این ویژگی می‌دانند. این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به‌ بررسی این عقیده می‌پردازد. پس از تبیین این ادعا، روشن می‌شود چنین انگیزه‌ای برای انکار تجرد نفس، کافی نبوده؛ اشتراک در صفات، اعم از سلبیه یا ایجابیه، موجب اشتراک و تساوی در ذات نمی‌شود. همچنین ادلۀ متعدد عقلی و نقلی، وجود موجود مجرد ماسوی‌الله را اثبات می‌کند.