عوامل تحقق ایمان

ایمان براساس منابع اسلامی، ارزش اصیلی است که موجب سعادت دنیا و آخرت انسان می‌شود و سایر ارزش‌ها درصورتی‌که دارای حد نصاب باشند، از لوازم، نتایج و شاخه‌های ایمان به‌شمار می‌آیند و اگر کمتر از حد نصاب باشند، انسان را در نیل به این ارزش اصیل کمک می‌کنند؛ هرچند خودبه‌خود موجب سعادت‌ دنیا و آخرت نخواهند شد. برای تحقق ایمان، سه مولفه لازم است: ابتدا شناخت محتوا و متعلق ایمان؛ زیرا بدون شناخت، تحقق ایمان ممکن نخواهد بود؛ هرچند علم به‌تنهایی نیز کفایت نمی‌کند و چه‌بسا عالمانی که کافر بوده‌اند. نمونه‌ بارز این دسته، فرعون و بالاتر از او ابلیس است. دومین مولفه، انگیزه برای ملتزم شدن به لوازم علم است. گاهی شرایط به‌‌گونه‌ای است که چنین انگیزه‌ای در انسان تحقق نمی‌یابد و به‌رغم وجود علم، چیزی مانع تحقق ایمان می‌شود، اما اگر آن معرفت حاصل شد و این مانع هم وجود نداشت، نوبت به مولفه‌ سوم، یعنی تصمیم به التزام و عمل به لوازم شناخت می‌رسد. این همان عنصر اختیاری است که در ایمان وجود دارد. به دلیل عنصر اختیار است که ایمان ارزشی اصیل به‌شمار می‌آید و سایر ارزش‌های اخلاقی و الهی در سایه‌ آن تحقق می‌یابد.