واکاوی جایگاه و شان منحصربه‌فرد فلسفه در اندیشۀ سیدجمال‌الدین اسدآبادی

سیدجمال‌الدین اسدآبادی فیلسوفِ آغازگر تاریخ بیداری ایرانیان است. سیدجمال با سفر به کشورهای گوناگون، با افکار و مدنیت جدید در غرب و عقب‌افتادگی ملل شرق آشنا شد. مسئلۀ اصلی این نوشتار آن است که سید در حرکت اصلاحی خود برای مبارزه و رفع این بحرانِ جوامع مسلمان، چه راه‌حلی ارائه داده است. سپس از طریق مراجعه به آثار به‌جای‌مانده از وی و به روش توصیفی تحلیلی، این مقالۀ مختصر درصدد نشان دادن جایگاه، چیستی، ضرورت و خاستگاه فلسفه از منظر اندیشه‌های سید است و اینکه در نظر وی پیشرفت و نیل به مدنیت و جبران عقب‌افتادگی از مسیر فلسفه و ترویج عقلانیت میسر است. البته برای رسیدن به این هدف، شخصیت فلسفی سیدجمال، فواید و کارایی فلسفه و حتی نحوﮤ شکل‌گیری علوم در نوشته‌های او نیز به‌خوبی روشن می‌شود. شاهد مهم او در اینکه روحیۀ فلسفی چگونه موجب ترقی و توسعه و ایجاد مدنیت در جوامع می‌شود، وقوع نهضت ترجمه و مدنیت حاصل از آن بین مسلمانان سده‌های نخست تاریخ اسلام است.