مراتب و انگیزه‌های ارزش اخلاقی

در اسلام شرط قبولی اعمال و رسیدن به حد نصاب ارزش، ایمان به خدا و جهان آخرت است. اما این سخن بدان معنا نیست که در اسلام سایر اعمالی که حسن فعلی دارند، بی‌ارزش‌اند؛ زیرا ممکن است برخی اعمال ارزش‌هایی زیر حد نصاب داشته باشند و درعین‌حال انسان را برای ترقی معنوی آماده کنند. در مقابل، اگر رفتاری دارای حسن فعلی باشد، اما ناشی از کفر و عناد باشد، حتماً ارزش منفی دارد و نه‌تنها در عالم آخرت که محل ظهور ارزش‌ها، پاداش‌ها و فضیلت‌هاست، هیچ نتیجة‌ مثبتی برای فاعل آن نخواهد داشت، بلکه مستحق عذاب نیز خواهد شد. برای مثال، اگر فرد مومنی گناهان کوچکی مرتکب شده باشد، هرچند ایمانش محفوظ است، اما به همان اندازه از کمال نهایی دور خواهد شد؛ زیرا این گناهان کم‌کم او را از فضای معنوی و الهی دور کرده، به وادی دیگری سوق می‌دهد.