کیفیت حیات پس از مرگ از دیدگاه صدرالمتالهین

براساس مبانی صدرالمتالهین انسان در قوس صعود حرکت ذاتی خود را از جمادی آغاز می‌کند و با طی مراحلی به حیات نطقی و قدسی می‌رسد. نفس بودن ان از زمانی آغاز می‌شود که جنین به تجرد ابتدایی و حس و حرکت ارادی رسیده و در عین تجرد از ماده، به تدبیر بدن می‌پردازد. در این نوشتار، به روش کتابخانه‌ای و شیوه توصیفی تحلیلی به این مسئله پرداخته شده که نفس هرچقدر هم که در تجرد و علم و عمل ارتقا پیدا کند، تدبیر نوعی بدن را رها نمی‌کند. ازاین‌رو، حتی بعد از مرگ بدنی برزخی و اخروی دارد؛ و کیفیت حیات اخروی، متناسب با ادراکات و نیات و ملکاتی که در دنیا کسب کرده، شکل می‌گیرد. به لحاظ علمی، اگر انسان در مرحله ادراکات حسی و خیالی و وهمی باقی مانده باشد، در عالم مثال محشور می‌شود؛ ولی اگر به ادراکات عقلی نیز نایل شده باشد، از عالم عقل هم بهره‌مند می‌گردد و به لحاظ عملی صورت او، متناسب با نوع ملکات، به یکی از صورت‌های ملکی، شیطانی، بهیمی یا سبعی خواهد شد.