تبیین سازگاری میان پذیرش رجعت و انکار تناسخ از منظر صدرالمتالهین

«رجعت» و «تناسخ» از موضوعات بحث‌برانگیز در فلسفه و کلام شیعی است. برخی معتقدند که چون تناسخ باطل است، پس رجعت هم به‌دلیل مشابهت با آن، مردود و باطل است. صدرالمتالهین نیز در آثار خود به‌ویژه «اسفار اربعه»، تناسخ را با استفاده از ادله عقلی رد کرده؛ ولی در باب اثبات عقلی رجعت که از مدافعان آن است، سخنی به میان نیاورده و به روایاتی بسنده کرده است. اما سوال اصلی این است که: چگونه صدرالمتالهین بین این دو جمع کرده؛ حال آنکه علی‌الظاهر ابطال تناسخ مستلزم ابطال رجعت نیز هست؟ در طی پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی و با هدف پاسخ به شبهات کسانی که آرای این فیسلوف بزرگ را متناقض می‌دانند، این فرضیه اثبات می‌شود که این دو مقوله با یکدیگر سازگارند و رد یکی لزوماً به‌معنای بطلان دیگری نیست. بنابراین با استفاده از براهین عقلی ایشان در رد تناسخ، همچون امتناع اعاده معدوم بعینه، امتناع بازگشت‌ موجود بالفعل به حالت بالقوه، و این‌همانی، می‌کوشیم رجعت را اثبات کنیم.