تحلیل جامعه‌شناختی جایگاه عقل‌گرایی و عاطفه‌گرایی در اسلام

چیستی و ماهیت مفاهیم عقل و عاطفه و مهم‌تر از آن جایگاه آنها در دین و دینداری همواره مورد توجه متفکران دین و معرفت‌شناسی دین بوده است. به‌طوری‌که برخی بر نقش عاطفه تاکید کرده و برخی بر نقش عقل. لذا هدف پژوهش حاضر شناخت جایگاه عقل و عاطفه در دین اسلام است. براین‌اساس برای گردآوری داده‌ها از روش تحلیل محتوای کیفی و مطالعۀ کتابخانه‌ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که یکجانبه‌نگری در این‌باره در دین اسلام وجود ندارد و محتوای متون دینی اسلام بخصوص قرآن، هر دو عقل و عاطفه در میدان دین‌ورزی حضور دارند. عقل‌گرایی بیشتر با ارائۀ یک بینش هستی‌شناختی در حوزه نظم حاکم بر جهان، عاقبت‌اندیشی، اثبات وجود خدا، روابط اجتماعی، قانون‌گذاری و اصولاً سطح کلان امر دینداری بر آن تاکید شده است. عاطفه‌گرایی نیز برانگیزاننده حالت ذهنی محبت و عشق به خالق هستی و همنوعان است و بیشتر در حوزه فردی و روابط شخصی انسان با خالق هستی مطرح است.