ماهیت و انواع خواطر و معیار بازشناسی آنها از یکدیگر

شناخت خواطر و نفی آن، از اساسی‌ترین عناصر سلوک در††† عرفان اسلامی و یکی از لوازم معرفت نفس است که نتیجۀ آن مهار قوای واهمه و خیال و به تسخیر درآوردن قلب می‌باشد؛ تا اینکه هیچ خاطری بی‌اذن سالک بر قلب او وارد نشود و انسان به اطمینان قلبی دست پیدا کند. بدون این امر، سالک راه به جایی نمی‌برد و برای حضور قلب در عبادات و خصوصاً نماز، نفی خواطر ضروری است. خواطر بخشی از واردات القا شده بر قلب می‌باشند که بدون تعملِ شخص بر دل او وارد می‌شوند و به صورت خطاب ظاهر می‌شوند. خواطر بر حسب درجات باطنی انسان و مراتب سلوکی‌اش، از چهار منشا صادر می‌شوند و نفس با ابزارهای مناسب، آنها را درک می‌کند. برای خواطر تقسیم‌های متعددی ذکر کرده‌اند، ولی اغلب تقسیم چهارگانه به «رحمانی، ملکی، نفسانی و شیطانی» کاربرد دارد و ویژگی‌های هریک، بیان شده است. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی تحلیلی است.