ثمرات کلامی حرکت جوهری در مسئلۀ معاد

حرکت جوهری ازجمله ابداعات مهم و تاثیرگذار صدرالمتالهین است که دارای ثمرات فراوانی در مسائل فلسفی و کلامی و از جمله مسئله معاد است. استدلال‌ها و تبیین‌های مختلفی در مورد اثبات اصل معاد، اثبات معاد جسمانی، کیفیت بدن برزخی و اخروی و نیز ابطال تناسخ از سوی متکلمان ارائه شده است. استدلال‌های متکلمان بیشتر براساس مشهورات بوده و بر ادلۀ نقلی استوار است؛ لذا نمی‌تواند پاسخگوی برخی شبهات باشد. برخی از این استدلال‌ها نیز با اشکالاتی روبه‌روست و از اتقان کافی برخوردار نیست. این نوشتار با استفاده از روش توصیفی تحلیلی درصدد است تا ضمن اشاره به این دسته از تبیین‌ها، راه‌کارهای صدرالمتالهین را براساس حرکت جوهری مورد واکاوی قرار دهد و نشان دهد که تبیین‌های عقلی صدرالمتالهین که مبتنی بر مبانی حکمت متعالیه است، اشکالات موجود در نظریات متکلمان را ندارد.