جادوی ارتباط ایرانی؛ نقدی بر کتاب «ریشه‌های فرهنگی ارتباط در ایران»

در نوشتار حاضر به مدد شیوه تحلیلی اسنادی، به نقد کتاب «ریشه‌های فرهنگی ارتباط در ایران» پرداخته‌ایم. نتایج تحقیق آشکارکننده برخی نقایص صوری و محتوایی است. در بخش صوری، کتاب به بازنگری جدی در ویرایش فاصله‌ها، اشتباهات تایپی و جملات نامفهوم نیازمند است. در بخش محتوایی، مهم‌ترین نکته، عدم ‌انتخاب روش تحقیق مناسب و گزینش رویکرد تحلیلی خاصِ تاریخی است. گزینش روش تحقیق کمّی برای مسئله‌ای همچون ریشه‌های فرهنگی که ماهیتاً کیفی است، مولف را به‌ کلی‌نگری و تعمیم‌دهی غیرمنطقی سوق داده است. به‌علاوه، انتخاب یک رویکرد خاص تاریخی ملهم از نظریه «استبداد ایرانی» و نظریه «زوال اندیشه سیاسی» مولف را مبتلا به «خودشرق‌شناسی» و غفلت از فضایل اخلاقی ایرانیان کرده است. توجه به پدیده مهم انقلاب اسلامی و نحوه ورود و مواجهه مدرنیته به ایران، جزو پیشنهادهای نگارنده است تا با نگاهی جامع به تفسیر خلقیات ایرانیان پرداخته شود. مطالعه انتقادی این کتاب ضرورت رهایی محققان از گفتمان شرق‌شناسانه و توجه به خلقیات ایرانیان در بستر «گفتمان علم بومی» را بیش از پیش آشکار می‌کند.