ولایت فقیه در ادوار هشت‌گانه‌ اندیشه‌ فقها

استوانه‌های فقاهت شیعه در مسئله‌ اصل «ولایت فقیه» هم‌‌نظر هستند و جانشینی فقیه جامع‌الشرائط را در زمان غیبت امام عصر علیه السلام به رسمیت شناخته‌اند. آنچه در همه‌ دوره‌های فقهی، محور اتفاق‌نظر فقهاست، شئون مربوط به افتا، قضاوت و ولایت در امور حسبیه است، و در شئون مرتبط با ولایت عامه و نظم سیاسی، تفاوت نظر قابل انکار نیست. بعضی فقها، همه‌ اختیارات حکومتی معصوم علیه السلام را برای فقیه اثبات می‌کنند، و برخی دیگر اختیارات فقیه را مقید به امور حسبیه از قبیل سرپرستی ایتام و... می‌دانند. به نظر می‌رسد این اختلافات فقهی درباره‌ اختیارات ولایت فقیه به‌سبب عدم ابتلای فقیهان به مسائل حکومتی بوده است؛‌‌‌‌ زیرا در دوره‌های گذشته، محدوده‌ ولایت فقیه به گستردگی امروز نبوده و این نظریه، دوره به دوره بر حسب شرایط اجتماعی و سیاسی تطور پیدا کرده و از اجمال به تفصیل و از شئون مربوط به افتا و قضاوت و امور حسبیه عبور کرده، و به شئون مرتبط به نظم سیاسی رسیده است. این مقاله با رویکرد تحلیلی و با هدف بازشناسی آراء فقیهان معروف در هشت دوره‌ فقهی، به اثبات نظریه‌ «ولایت فقیه» می‌پردازد. پذیرش نظریه‌ «ولایت مطلقه‌ فقیه» از رهگذر تطورات فقهی از نتایج مهم این بحث است.