عوامل تقویت اراده و افزایش قدرت عمل

قدرت عمل که از آن به «ارادة انسانی» نیز تعبیر می‌شود حقیقتی اکتسابی، مدّرج و افزایش‌پذیر است و اتصاف به آن ذاتی یا تصادفی نیست، بلکه حدوث، بقا و بالندگی آن وابسته به تلاش و مجاهدت آدمی است. با این وصف، باید عوامل پیدایش، پایداری و تقویت عمل را مطالعه کنیم. راه‌های تقویت قدرت عمل چند چیز است: یکم. یادآوری و توجه که صورت‏های متفاوتی دارد (یادآوری شخصی، یادآوری توسط دیگران، یادآوری از راه مشاهدة عمل دیگران، یادآوری از راه تجربة عملی، و یادآوری از راه تداعی معانی)؛ دوم. مقابله با هوا و تضعیف امیال مزاحم؛ سوم. اراده ورزیدن و عمل؛ چهارم. جزئی‌سازی برنامة عمل این عوامل به‌صورت مطلق، برای تقویت اراده مفید هستند و عنصر ایمان در آن لحاظ نشده است؛ یعنی در یک فضای غیردینی یا منکر دین نیز پاسخگو و موثرند. در کنار این عوامل، می‌توان از عواملی سراغ گرفت که ارادة معطوف به حق را تقویت می‌کنند و تناسب بیشتری با فضای ایمانی دارند؛ یعنی به‌صورت همزمان، هم ایمان و هم قدرت عمل را افزایش می‌بخشند. به واسطة این عوامل، به‌صورت تلفیقی قدرت عمل مومنانه (تقوا) یا ایمان جاری در عمل (عبودیت) تقویت می‌شود. شیوه‌های تقویت همزمان ایمان و عمل عبارت است از: یکم پرهیز از گناه و هوس برای رضای خدا؛ دوم. عمل خالصانه؛ سوم. توکل بر خدا؛ چهارم. شنیدن موعظه؛ پنجم. دعا، تضرع و استعانت از خدا؛ ششم. مشارطه، مراقبه و محاسبه؛ هفتم. مراوده با اهل ایمان.