معنا و کاربست‏های ولایت ‏امر در فقه

«ولایت امر» به عنوان یکی از واژگان مهم و پرکاربرد در فقه و منابع آن، دارای کاربردهای گوناگونی است. در عصر غیبت، مصداق ولی امر فقیه عادل است. این مقاله با رویکرد و روش توصیفی، همبستگی، و علّی به جمع‌آوری اطلاعات از طریق استنادی، به بررسی استعمال این واژه در سراسر فقه پرداخته و می‌توان کاربردهای آن را به دو گروه تقسیم کرد: اول. کاربست‏های ولایت امر در فقه غیرسیاسی که در ذیل آن می‌توان نکاتی از قبیل ولایت امر میت، ولایت امر زوج، ولایت امر پدر و جد بر طفل، و ولایت امر وصایت را قرار داد. دوم. کاربست‏های ولایت امر در فقه سیاسی است که در زیرمجموعه‌ آن می‌توان به اموری اشاره کرد؛ همچون اموری که تنها، وظیفه‌ ولایت امر‏ است؛ اموری که بخشی از آن وظیفه‌ ولایت امر ‏است؛ اموری که نیازمند حمایت و پشتیبانی ولایت امر‏ است؛ و اموری که متولی خاصی ندارند و طبعاً از باب حسبه بر عهده ولایت امر‏ نهاده شده است. بنابراین، می‌توان گفت: تمام ابواب، مسائل و احکام فقه موجود دارای ارتباطی وثیق با ولایت امر هستند که در صورت فقدان آن، به مرحله ظهور نمی‏رسند و بر فرض تحقق، به اهداف مطلوب خود نایل نمی‏گردند.