تبیین سازه «حزم» (آینده‌نگری) بر اساس اندیشه‌ اسلامی

انقلاب اسلامی ایران، که مهم‌ترین جنبش اسلامی معاصر و مظهر اسلام‌گرایی در عصر حاضر به‌شمار می‌آید، در کمتر از سه‌ دهه پس از پیروزی، از جنبه‌های گوناگون و به وسیله‌ جریان‌ها و افراد گوناگون ارزیابی شده و موضوع تحقیق قرار گرفته است. از مهم‌ترین و گسترده‌ترین مباحث در این حوزه، تحقیقات شرق‌شناسان و نویسندگان غربی است که به‌ویژه در سال‌هپژوهش حاضر با هدف بررسی مفهوم «حزم» (آینده‌نگری) در روان‌شناسی و منابع اسلامی و تعیین مولفه‌ها و مقوله‌های این سازه انجام شده است. یافته‌های روان‌شناختی از طریق بررسی و تبیین منابع روان‌شناسی به صورت «کتابخانه‌ای» جمع‌آوری و تحلیل شد. مولفه‌ها و مقوله‌های «حزم» نیز به روش «توصیفی- تحلیلی» بر اساس رتبه‌بندی کتب روایی با استفاده از رتبه «الف» و «ب» استخراج و تبیین گردید. یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که مفهوم جامع ‌سازه‌ «حزم» عبارت است از: مهارت شناختی(کیاست) که فرد با استفاده از ظرفیت‌های گذشته و حال به پیامدهای آینده رویدادها توجه نموده(سیر زمانی) و در زمان حال آگاهانه به اقدامات منطقی(اقدام آگاهانه) روی می‌آورد. همچنین سازه‌ مذکور مشتمل بر سه مولفه‌ اصلی «کیاست»، «سیر زمانی» و «اقدام آگاهانه» و 10 مقوله با عنوان خرده مولفه‌هاست. یافته‌های مذکور قابلیت بهره‌برداری به منظور طراحی بسته‌های اموزشی و تربیتی را دارد. ای اخیر، به شکل نامحسوس و ظریفی به نقش علما و روحانیت در شکل‌دهی انقلاب پرداخته‌اند. این تحقیق درصدد تبیین و بررسی دیدگاه مستشرقان در زمینه‌ جریان‌شناسی روحانیت و نقش آنان در پیروزی انقلاب اسلامی است. این پژوهش، که به صورت توصیفی تحلیلی صورت گرفته، بر آن است تا نشان دهد که عمده تحلیل‌های مستشرقان متاثر از مقایسه با ارباب کلیسا، اولاً مبتنی بر پیش‌فرض‌های شرق‌شناسانه و نگاه سکولار است. ازاین‌رو، دیدگاه یادشده با مبانی اسلامی سازگاری ندارد. ثانیاً، مستندات تاریخی نشان می‌دهد که اقدامات و موضع‌گیری‌های علما و مراجع در قبال حکومت پهلوی، برخلاف دیدگاه مستشرقان است.