سیر تطور تمدنی و معماری مسجد «ایاصوفیه»

معماری بنای «ایاصوفیه» در میدان سلطان احمد استانبول، یکی از عالی‌ترین دستاوردهای تاریخی بیزانس به‌شمار می‌رود. این بنا زمانی بر پا شد که مسیحیت در سراسرامپراتوری روم از سوی کنستانتینوس اول به عنوان دین رسمی پذیرفته شد. در این عصر، کلیساهای مسیحی از لحاظ سازمان و فلسفه، به‌شدت وامدار ساختار زندگی یونانی رومی بودند. این بنا زمانی که کلیسا بود، نمادهای زیبایی از مسیحیت، شامل تصاویری از حضرت عیسی و حضرت مریم و تعدادی از قدیسان دور آن حضرت، بر روی دیوارهای آن نقش بسته بود؛ اما بعد از ورود عثمانی‌ها به این کشور، به مدت 481 سال ، به دست مسلمانان، نمادهای اسلامی جایگزین نمادهای مسیحیت شد .این مقاله با توجه به قدمت زیاد و اهمیت این اثر تاریخی از نظر فرهنگی و اقتصادی در جهان اسلام و مسیحیت، با روش تحلیلی و توصیفی، به بررسی سیر تحول تمدنی معماری این بنا در سه مرحلة پیش از فتح استانبول، پس از فتح آن، و پس از تشکیل دولت جمهوری ترکیه می‌پردازد. این بنای تاریخی در هر عصر، متناسب با نوع حکومت و دین حاکم، از نمادهای دینی عصر خود برخوردار بوده است. این امر حکایت از تاثیرپذیری نمادهای مذهبی از دین حاکم و تاثیرگذار دین بر فرهنگ جامعه دارد.