بازنمایی‌های هویتی و آیینی نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران

نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان و یکی از آیین‌های برجسته در زمینه فرهنگ مشترک و عاملی برای همگرایی فرهنگی میان ایران و کشورهای حوزه تمدنی ایران محسوب می‌شود. این آیین علاوه بر ایران در دیگر کشورهای حوزه تمدن ایرانی از جمله آسیای مرکزی، قفقاز، کشورهای هم‏جوار ایران در غرب و شرق مثل عراق، ترکیه، افغانستان، کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس، پاکستان و حتی مناطق دیگر ازجمله بالکان و شبه قاره هم جشن گرفته می‌شود. بررسی دقیق آیین نوروز در میان کشورهای حوزه تمدنی ایران نشان می‏دهد که برخی از سنت‏ها و آداب و رسوم نوروزی در کشورهای حوزه تمدنی ایران مشترک است و در عین حال در برخی آداب و رسوم نوروزی تفاوت‏هایی دیده می‏شود. بنابراین هدف اصلی مقاله بررسی تفاوت‌های آداب و رسوم نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران و واکاوی علل و زمینه‌های این تفاوت‌هاست. به همین منظور پرسش اصلی که مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکردی مقایسه‌ای به آن پاسخ می‌دهد این است که سنت‏ها وآداب و رسوم نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران چه تفاوت‏هایی با یکدیگر دارند و مهم‌ترین علل ظهور این تفاوت‌های آیینی چیست؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تفاوت‌های آیین نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران، در زمینه‌های سبزه‌رویاندن، برپایی دسته‌های نوروزی، دید و بازدیدهای نوروزی و مراسم سیزده‌بدر است و سه مولفه نظام‌های سیاسی متفاوت در کشورهای حوزه تمدنی ایران، سابقه مستمعره بودن برخی از این کشورها و وجود برخی تفاوت‌های فرهنگی ـ دینی عوامل بر شکل‌گیری این تفاوت‌ها هستند.