مطالعات پسااستعماری و اینترنت:‏ تحلیل گفتمان ایمیل‌های غیرشخصی دانشجویان دانشگاه تهران

مطالعات پسااستعماری از حوزه‌های مطالعاتی جدید درباره مسایل کشورهای جهان ‏سوم است. این نگرش انتقادی به مجموعه‌ای از رهیافت‌های نظری اشاره دارد که با ‏تاکید بر پیامدهای استعمارگرایی به تحلیل گفتمان استعماری می‌پردازد. طبق این ‏رویکرد، غرب آگاهانه با تعریف شرق به عنوان دیگری غیر متمدن، آن‏را به حاشیه ‏رانده است. هدف مطالعات پسااستعماری دخالت در گفتمان‏های استعماری و ‏از‏هم‏گسستن آنها است، اما نباید به نقد صرف گفتمان استعماری اکتفا کرد بلکه باید ‏‏«نقد از خود» را به این موضوع افزود تا از این طریق بتوان به راه حل انتقادی دست ‏یافت.‏‎ ‎در این پژوهش، دانشجویان به‌عنوان بخشی از طیف روشنفکری جامعه مدنظر ‏ما بوده‌اند و بدین منظور ایمیل‌های غیرشخصی تعداد 40 نفر از دانشجویان دانشگاه ‏تهران مورد بررسی قرار گرفته و نمونه‌های زیادی از ایمیل‌هایی که دارای محور ‏مقایسه‌ای نسبت به ایرانی و غیرایرانی بوده‌اند با شیوه هدفمند انتخاب شده و با ‏رویکرد مطالعات پسااستعماری مورد مداقه قرار گرفته‌اند. پس از مطالعه ایمیل‌ها با ‏روش تحلیل گفتمان انتقادی به روش فرکلاف، این نتیجه به دست می‌آید که سه مولفه ‏کلیت‌سازی، ناهمزمان‌سازی و منفی‌سازی بر این ایمیل‌ها حاکم است که با گفتمان ‏شرق‌شناسی مطابقت دارد. از این رو می‌توان گفت که گفتمان شرق‏شناسانه در میان ‏تعداد متنابهی از ایمیل‌های دانشجویان دانشگاه تهران وجود دارد و جمعی از نخبگان ‏جامعه، دست‌کم در عرصه نمادین، گفتمان استعمار درباره فرودستی خود را ‏پذیرفته‏اند.‏