گفتمان امام خمینی(ره) و مسیله هویت: عرفان فقیهانه، اصالت امت و اعتبار ملت

مسیله هویت و هویت‌اندیشی از مهم‌ترین موضوعات تمامی رشته‌های علوم انسانی اعم از فلسفه، علوم‌سیاسی،جامعه‌شناسی و الهیات است. هویت‌اندیشی در جوامع اسلامی به دلیل ویژگی امت‌گرای هویت اسلامی و قوت هویت ملی در جوامع مسلمان از رونق بیشتری برخوردار است به‌گونه‌ای که طیفی از هویت‌اندیشان مسلمان امت‌گرا تا ملی‌گرا قابل شناسایی‌اند. امام خمینی‌(ره) نیز در مقام فقیهی عارف و سیاست‌مداری انقلابی، هویت انسان مدرن و جوامع اسلامی را مورد توجه جدی قرار داده و بازتعریف هویت ایرانی را نیز در سطح نظری و عملی پیگیری کرده است.این مقاله کوششی است در مسیله هویت و یا به عبارت دقیق‌تر دوگانه هویت ملی و هویت امتی در آرای امام خمینی‌(ره). برآن بوده‌ایم تا «عرفان فقیهانه»، فرانظریه یا روح کلی آثار و آرای ایشان باشد و از این مجراست که ساختار و عناصر افکار ایشان ماهیتی «امت‌محور» می‌یابد و از میان عناصر هویت ملی با برجسته کردن عنصر دین در ایران، بازسازی هویت ایرانی را بر بنیاد دین میسر می‌داند. بر این اساس رویکرد عرفانی و سیاست شرعی امام خمینی را در ارتباط با مسیله هویت مورد تحلیل قرار داده‌ایم و پیداست که در این گفتمان وجود «امت» اصالت می‌یابد و سایر هویت‌های جمعی و مبانی آنها (نژاد، زبان، تاریخ و...) در حاشیه قرار می‌گیرند.