استراتژی جامعه‌پذیری دینی در ایران

جامعه‌پذیری و اجزای آن‎ ‎مانند جامعه‌پذیری دینی، یک «استراتژی» تلقی می‌شود زیرا ‏به عقیده اندیشمندان علوم اجتماعی و جامعه‌شناسان، یک جامعه یا گروه معین از ‏مکانیسم جامعه‌پذیری به عنوان نوعی استراتژی برای حفظ انسجام اجتماعی و ‏وحدت گروهی بهره می‌گیرد. این تحقیق نیز با استفاده از مدل عناصر چهارگانه ‏فرآیند جامعه‌پذیری میچنر و همکاران (1990)، فرآیند جامعه‌پذیری دینی در ایران را ‏کانون توجه قرار داده است. مطابق این مدل نظری، نظام آموزشی و متون درسی، ‏منبع اصلی و موتور محرکه فرآیند جامعه‌پذیری محسوب می‌گردد. بر همین اساس، ‏تحقیق حاضر مهم‌ترین الگوها و ویژگی‌های مرتبط با بازنمایی آموزه‌های مذهبی از ‏طریق منابع آموزشی و درسی ایران را مورد مطالعه قرار داده است. در این تحقیق با ‏استفاده از شیوه تحلیل محتوا، کلیه کتب درسی دوره‌های تحصیلی ابتدایی و ‏راهنمایی و نمونه‌ای منتخب از کتاب‌های درسی دوره تحصیلی متوسطه مورد ‏بررسی قرار گرفته‌اند. مطابق یافته‌های این تحقیق، گرایشِ مذهبی در همه کتاب‌های ‏درسی مورد مطالعه بسیار برجسته است؛ با این همه، بررسی‌های تطبیقی ادیان و ‏مذاهب گوناگون نیز نشان دهنده تفاوت‌های معنی‌داری است. به علاوه، الگوها و ‏ویژگی‌های مرتبط با بازنمایی مناسبات بین مذهب و جنسیت در کتاب‌های درسی نیز ‏مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. در مجموع، نتایج این تحقیق به وضوح نشان ‏می‌دهد که نظام آموزشی و منابع درسی به عنوان یک ابزار مناسب «استراتژی ‏جامعه‌پذیری» و مکانیسم رسمی بازنمایی «انتظارات اجتماعی و استانداردهای ‏فرهنگی» مورد استفاده قرار گرفته‌اند.‏