تاثیر راهبردی زمان و مکان در تطور آرای فقیهان در بخش نظامی

این پژوهش به بررسی نقش راهبردی زمان و مکان در اجتهاد در بخش نظامی می‌پردازد. نظریه‌های مختلفی در باره تاثیر زمان و مکان بر احکام شرعی وجود دارد. جهت گیری این پژوهش بررسی مفهوم زمان و مکان و نقش راهبردی این دو در اجتهاد و آرای فقیهان در بخش نظامی است که موجب پویایی فقه در همه زمان‌ها و مکان‌ها می‌شود و چنین رویکردی اهمیت پرداختن به این موضوع را نشان می‌دهد. معنای نقش داشتن زمان و مکان در اجتهاد آن نیست که دو عنصر زمان و مکان به عنوان یکی از منابع اجتهاد تلقی شوند، زیرا در فقه سنتی و اجتهاد جواهری که امام خمینی (ره) قایل به آن هستند و از مشایخ سلف به ارث رسیده، عناصر زمان و مکان به عنوان منبع اجتهاد شناخته نشده است. باید توجه داشت که کتاب و سنت به گونه مستقیم در ناحیه احکام شرعی در مقام اجتهاد نقش دارند، اما زمان و مکان مستقیماً در مقام اجتهاد در ناحیه مشخص کردن ملاک‌ها احکام و موضوعات و ویژگی‌های آنها دارای نقش است و موضوعی در زمان خاصی می‌تواند دارای حکمی باشد ولی در زمان دیگر دارای حکمی بر خلاف حکم اول شود، به دلیل تغییر ملاک یا ویژگی‌های آن. بنابراین، زمان و مکان بی واسطه در ناحیه ملاک و موضوع و مشخص کردن آنها نقش دارند نه در ناحیه احکام.