تحلیل گفتمانی از «روشنفکری دینی ایران» در نسبت با گفتمان‌های روشنفکری خاورمیانه

پیرامون «روشنفکری دینی ایران» به عنوان یکی از کانون های اندیشه ای در خاورمیانه، تعاریف و توصیفات مختلف و پر مناقشه ای وجود دارد. این اختلاف در تعریف، منجر شده تا سلایق و گرایش‌های مختلف ، هر کدام مبادی و غایت های مختلف، متناقض و نامشخصی را برای آن ارائه نمایند. در مقاله پیشِ رو، سوال اصلی این خواهد بود که چه صورتبندی و تحلیلِ گفتمانی‌ای از روشنفکری دینی ایران می توان ارائه نمود و این صورتبندی چه نسبتی با جریانات فکری مشابه در خاورمیانه دارد؟ پاسخ این سوال با بهره گیری از رهیافت تحلیلِ گفتمانی لاکلا و موف دنبال می شود. به نحوی که «گفتمان»، نه صرفا به عنوان یک چارچوب نظری، بلکه به مثابه ابزار و روشی برای تحلیل به کار می رود تا به هدف خود که عبارت است از تبیینی جامع و موردِ اجماعِ نسبی از مفهوم روشنفکری دینی فایق آید. فرضیه تحقیق بر این مبتنی است که گفتمان روشنفکری دینی حالتی سیال بوده و مولفه‌های مختلف گفتمانی آن مثل دال ها، هژمونی و دیگری هایش در مفصل بندی مدام و تغییرشونده، بین وضعیت ثابت و شناور در نوسان هستند. این گفتمان در نسبت با جریانات روشنفکری خاورمیانه نیز با اندک فاصله زمانی، از الگوهای مشترک و معناداری پیروی می کند. عمده دستاورد این مقاله ارائه مدلی گفتمانی و روش‌مند در تحلیل و صورتبندی جریان روشنفکری دینی ایران به عنوان موردی جزئی و مصداقی از جریان کلی اصلاح تفکر دینی معاصر در خاورمیانه خواهد بود

discourse analysis of “iranian religious intellectualism”, in proportion to the middle east intellectual discourses

around the iranian religious intellectualism, as one of the thought focuses in the middle east, there are various definitions and descriptions and challenges. this dispute in definition, has made, the tastes and various tendencies, each other, have different, contradictory and uncertainties for iranian religious intellectualism. in the ahead article, the main question will be that, how is the formation and discourse analysis of “iranian religious intellectualism” and what is this formation of similar intellectual currents in the middle east? the answer to this question is followed by the help of the discourse analysis method (laclau and mouffe). in the way that, “discourse” is also used as a theoretical framework and as a tool and method for analysis to reach its goal, which is a comprehensive explanation and a relative consensus on the concept of religious intellectualism. the research hypothesis is based on which religious intellectualism discourse has been a fluid state and different item of discourse analysis like points, hegemony and his others, are fluctuating in continuous and altered articulation. this discourse also in proportion to the intellectual flows of the middle east (with a slight distance) follow common and meaningful patterns. the main achievement of this article will be from providing a discursive and provisional model in recognizing the “iranian religious intellectualism” flow (as a minor item and elective of the reformation of religious thinking in the middle east).