مقایسه ی برهان تجرد نفس ابن سینا و غزالی

ابن‏سینا بر مبنای مفاهیم معقول و تقسیم ناپذیری آن، برهانی براثبات تجرد نفس ارائه داده و این برهان مورد نقد و بررسی غزالی قرار گرفته است. غزالی در کتاب کیمیای سعادت برهانی را برای اثبات تجرد نفس عرضه می‏کند که با برهان ابن‏سینا متفاوت و بر مفهوم خدا و معرفت الهی مبتنی است. مفاهیم معقول که ابن‏سینا به انواع آن اشاره می‏کند، به نحو مطلق شامل هر نوع مفهوم معقولی می‏شود که قابلیت تقسیم عقلی و معنایی دارد؛ ولی قابلیت تقسیم کمی ندارد. غزالی معرفت الهی را که به دلیل بساطت و وحدت ذاتی نه قابل تقسیم عقلی و نه قابل تقسیم کمی است، جایگزین مفهوم معقول می‏کند. مقدمه دوم تقریر غزالی، یعنی محل صور معقول انقسام ناپدیر است، با مقدمه دوم برهان ابن‏سینا یکی است. به همین دلیل اشکالاتی که غزالی بر این مقدمه وارد کرده است، بر تقریر او نیز وارد است. منحصر کردن صور معقول به معرفت الهی هرچند مسیر عقل و کشف را به هم نزدیک می‏کند؛ ولی مخاطبان خود را منحصر به گروه خاصی می‏کند، در حالی که مخاطب ابن‏سینا عقل مشترک انسانی است.

A comparative Study on Gazzali's and Aviccena's Argument of Immaterial Soul

Avicenna suggests an argument about immaterial soul which was based on intellectual concepts. Gazzali criticized the argument and then restudied it. After that he developed it by another method. The first proposition of Gazzali's argument is different from Avicenna's. In fact, Avicenna's argument is based on intellectual concepts and includes all the universal concepts. While Gazzali's argument is based on the concept of  God and the divine knowledge. Both arguments, however, have the same second proposition that is every intellectual concept is indivisible. Avicenna believed that intellectual concept is divisible in mind. While Gazzali held divine knowledge isn't divisible neither regard to quantity nor regard to conceptuality .Both thinkers have the same problem about the second proposition of the argument, Gazzali criticizes the second proposition but he couldn't  solve it and again used  it as the second proposition of the argument. This argument obtains a method which consists of reason and gnosis.