اثبات علیت در خارج از دیدگاه ارسطو و ابن‏سینا

در فلسفه ارسطو هیچگاه به رابطه علی پرداخته نمی‏شود و همیشه علت است که مد نظر می‏باشد و او را به سمت اثبات و تبیین نحوه وجود خارجی آن سوق می‏دهد؛ آنچه در خارج است و مفهوم آن از سنخ معقولات اولی علت است، نه علیت. بنابراین علیت در زمره هیچ یک از مقولات جوهری و عرضی قرار نمی‏گیرد، پس در خارج موجود نیست. ارسطو بر همین اساس می‏کوشد در فلسفه خویش وجود علل در خارج را ثابت کند.از نگاه ابن‏سینا علیت رابطه‏ای موجود در خارج است که میان علت و معلول برقرار می‏شود، اما نه به گونه‏ای که حس، قادر به درک آن باشد. از نظر او مفهوم علیت از سنخ مفاهیم یا معقولات ثانی فلسفی است که در خارج وجود دارد، اما نه به وجود جدا و مستقل از مصادیقش. بنابراین هرگز با ابزار حس نمی‏توان علیت را دریافت اما با تحلیل روابط خارجی موجودات با یکدیگر می‏توان این رابطه را کشف کرد. به این ترتیب محسوس نبودن آن نمی‏تواند دلیلی بر موجود نبودن آن باشد.