دیدگاه سهروردی در مورد هیولای مشایی

ابن‌سینا و سهروردی به ترتیب نمایندگان بزرگ فلسفه‌ مشا و حکمت اشراق در تفکر اسلامی به شمار می‌روند. این دو بر سر مباحث مختلفی اختلاف‌نظر دارند که یکی از آن‌ها، نزاع ایشان بر سر «هیولای اولی» به عنوان امری فاقد فعلیت و صرف قابلیت است. با مراجعه به کتب فلسفی ـ به ویژه آثار ناظر به حکمت سینوی ـ مشاهده می‌شود که حداکثر سه برهان در اثبات هیولای اولی در تالیفات بوعلی موجود است که نتیجه آن، قول به ترکیب جسم از ماده و صورت جسمیه است. صاحب حکمه‌الاشراق، یکی از این براهین را به هیچ انگاشته و دو برهان دیگر را مورد نقد جدی قرار داده و جسم را فاقد هیولا و صرف اتصال جوهری دانسته است؛ اما همو در کتاب تلویحات، تحت تاثیر آرا حکمای اسماعیلیه و اخوان الصفا، به وجود هیولا در اجسام رای می دهد.مسیله اصلی در این مقاله رفع تعارض از سخنان سهروردی در خصوص هیولا و واقعی جلوه دادن اختلاف او با ابن سینا است. در این راستا برخی آرای اندیشمندان معاصر نیز مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است.