تفوق برهان صدیقین ابن‌سینا بر براهین اثبات خدا

مفاد براهین وجودی، از تقریر آنسلم گرفته تا تقاریر متاخر آن در فلسفه اسلامی، نوعاً عبارت از استیفا حقیقت وجود بالفعل واجب‌الوجود از نفس مفهوم آن است. موضوع این مقاله بررسی و نقد این براهین نیست بلکه مسیله اصلی آن است که چگونه می‌توان از مفهوم وجود، وجود واجب‌الوجود را اثبات کرد. نهایتاً به دست می آید که هر گونه تلاش برای دفاع از این براهین ناموفق بوده و ناچار باید از فرض یک موجود بالفعل، وجود واجب‌الوجود را اثبات کرد که این ویژگی تنها در برهان وجوب و امکان ابن‌سینا موجود است و براهین وجودی بدون ابتنا به آن راهی برای خروج از مفهوم وجود و اثبات وجود عینی ندارند، چه رسد به اثبات وجود واجب تعالی. برهان وجوب و امکان ابن‌سینا با فرض یک موجودٌ ما و استعانت از نفی سفسطه، دور و تسلسل، وجود بالفعل واجب‌الوجود را اثبات می‌نماید و در عین حال خاستگاه براهین وجودی است بدون آن‌که از قبیل آن‌ها به شمار آید. نهایتاً با تحلیل فلسفی کیفیت درک مفهوم وجود و ابتنا اخذ آن بر ادراک حسی، می‌توان ادراک آن را نشانه‌ای بر تحقق موجود محسوس بالفعل دانست و از این نقطه با انضمام برهان وجوب و امکان ابن‌‌سینا به آن، وجود بالفعل واجب‌الوجود را استیفا کرد.