تفاسیر ارایه شده از دیدگاه ابن‌سینا در خصوص شناخت انسان از وحدت و کثرت

از نظر ابن‌سینا کثرت نزد تخیل انسان‏ها و وحدت نزد عقل انسان‏ها اعرف است. این دیدگاه این‌گونه مورد اشکال قرار گرفت که اگر وحدت و کثرت به عنوان دو مفهوم کلی در نظر گرفته شوند، در عقل حضور دارند و اگر به عنوان آن‌چه در محسوسات حاصل‌اند ملاحظه گردند، در تخیل حضور دارند؛ از این رو تخصیص اعرفیت هر یک از آن‌ها به یکی از دو قوه خیال و عقل وجهی ندارد. با توجه به جایگاه والای علمی ابن‌سینا و دقت او در طرح مباحث، اندیشمندان بعدی به توضیح دیدگاه ابن‌سینا و دفع این اشکال پرداختند. نخستین کسی که به این اشکال پاسخ داد میرشریف جرجانی در شرح کتاب مواقف است. پاسخ جرجانی مورد مخالفت قوشچی در شرح جدید تجرید قرار گرفت. دوانی و دشتکی و دیگران نیز در پی تحلیل دیدگاه ابن‏سینا و پاسخ به اشکال قوشچی برآمدند. فیاض لاهیجی هم از جمله کسانی است که در توضیح دیدگاه ابن‌سینا دیدگاه جدیدی ارایه کرد. نتیجه این نزاع علمی پیدایش چهار ملاک برای توضیح اعرفیت وحدت برای عقل و اعرفیت کثرت برای خیال، در مقام فهم عبارت ابن‌سینا است. به نظر می‌رسد که نظریه ملاصدرا در توضیح دیدگاه ابن‌سینا، فهم صحیح‏تری از عبارت ابن‌سینا را ارایه می‌کند.