توصیف و تحلیل لذت و شاخصه‌های آن بر مبنای تعریف ابن‌سینا در اشارات و تنبیهات

اندیشمندان بسیاری برای تبیین معنای لذت‌والم، تعاریف گوناگونی بیان کرده‌اند. در تحقیق حاضر با روش تحلیلی و مقایسه‌ای بررسی می‌شود که از میان مشهورترین این تعاریف در تاریخ فلسفه اسلامی، کدام تعریف، اتقان و جامعیت و مانعیت بیشتری دارد. بنابر دیدگاه برگزیده، تعریف ابن‌سینا در کتاب اشارات و تنبیهات، نسبت به سایر تعاریف، دقت و جامعیت و مانعیت بیشتری دارد. البته این تعریف بر مقدماتِ حصول لذت تمرکز دارد و لذت را مصداقی از ادراک حضوری و نیل معرفی می‌کند؛ اما بنابر دیدگاه برگزیده در این مقاله، لذت، کیف نفسانی متمایز از ادراک و علم حضوری است؛ به‌بیان‌دقیق‌تر، لذت عبارت است از انبساط، بهجت و سروری که در نتیجه ادراک و وصول به آن چیزی حاصل می شود که نزد شخص مدرِک، ملائم و کمال است. این ادراک و وصول باید در شرایطی محقق شود که امر مضاد و مزاحمی برای حصول لذت وجود نداشته باشد. بنابر قیودی که در تعریف مذکور بیان شده، لذت، کیفی نفسانی، متمایز از ادراک، اختیاری، نسبی و برخاسته از نیازهای انسان است. در صورتی شخص به لذت دست می‌یابد که قدرت درک امر ایجادکننده لذت را داشته باشد و آن را برای خود خیروکمال ببیند. ابن سینا، لذت عقلانی را برترین لذت می­داند. ازنظر او، میان مراتب گوناگون لذت‌های نفسانی می‌تواند تزاحم وجود داشته باشد و برای رفع این تزاحم باید نظام اولویت‌بندی منطقی و جامعی ارائه شود.

description and analysis of pleasure and its characteristics based on avicenna’s definition in al-isharat wa al-tanbihat

pleasure has been a topic of philosophical inquiry for centuries, with islamic thinkers offering diverse definitions. this study employs an analytical and comparative approach to evaluate the most prominent definitions within islamic philosophy, focusing on precision, inclusivity, and restrictiveness. the analysis reveals ibn sina’s definition in al-isharat wa al-tanbihat to be the most compelling. however, ibn sina emphasizes the conditions for attaining pleasure, linking it to intuition and attainment. this article proposes an alternative view, defining pleasure as a distinct quality of the soul separate from intuition and perception. more specifically, pleasure is the elation and contentment experienced through perceiving and attaining something harmonious and fulfilling for the individual. this experience ideally occurs in a state free from distractions that impede pleasure. according to the limitations outlined in this definition, pleasure is a quality of the soul, distinct from perception, voluntary, relative, and arises from human needs. an individual only achieves pleasure when they can understand the cause of the pleasure and recognize it as good and perfect for them. ibn sina considers rational pleasure to be the highest form of pleasure. he argues that conflicts can arise between different levels of sensual pleasures. to resolve these conflicts, a logical and comprehensive prioritization system is necessary.