تعالی تفکر سینوی: گذار ابن‏ سینا از مادّیت به تجرد قوۀ خیال و ادراکات خیالی

یکی از مباحث مهم در حوزه نفس‌ شناسی ابن ‌سینا مجرد یا مادی بودن قوه خیال است. نظر غالب در عبارات شیخ‌ الرئیس مادی بودن آنست. از طرف دیگر، در برخی مواضع، عباراتی دارد که حاکی از تردید وی در مادیت خیال است و یا این که این عبارات مستلزم تجرد خیال است. از اینرو می‌توان موضع شیخ در این بحث را به سه موضع تقسیم نمود: مواضعی که بر مادیت قوه خیال باور دارد، مانند کتاب النفس من کتاب الشفا که در آن شیخ بر مادیت قوه خیال تصریح و اقامه دلیل می کند.؛ مواضعی همچون کتاب المباحثات که شیخ با شک و تردید مساله مادیت خیال و ادراکات خیالی را مطرح می‌کند؛ اما این مساله رویکرد نهایی وی نیست.؛ سوم، مواضعی همچون نمط پایانی کتاب الاشارات و التنبیهات که در آن ابن سینا به تجرد خیال و ادراکات خیالی اذعان می‌کند. در این مقاله با مبنای تعالی در تفکر سینوی ضمن بیان و توضیح سه رویکرد فوق در آثا ابن سینا به تقویت موضع اقبال وی به تجرد خیال پرداخته شده است و با توجه به گذار ابن سینا از مشاء به متعالیه، نظر نهایی وی تجرد قوه خیال خواهد بود هرچند به دلایلی که ذکر خواهد شد مجال تبیین آنرا نیافته است ولی می‌تواند الهام بخش فیلسوفی مانند ملاصدرا در تبیین تجرد قوه خیال باشد.