ادراک حسی و مبانی فلسفی آن ازنظر ابن‌سینا و لایب‏ نیتس

ادراک حسی، همواره یکی از مباحث موردتوجه فیلسوفان بوده و درحوزۀ معرفت‌شناسی در تامین شناخت‌های انسان، نقشی اساسی ایفا کرده است. ابن‌سینا به‏ عنوان فیلسوف مشائی مسلمان با اعتقاد به وحدت نفس، جدایی و تکثر قوا در انجام‌دادن افعال، و بیان چگونگی تعامل و ترابط قوای حسی و عقلی، به مسئلۀ ادراک حسی توّجه ویژه داشته و به‌تفصیل بدان پرداخته است. در عصر روشنگری که اصحاب عقل همه چیز را با محک عقل می‌سنجیدند و با شدت و حدتی غیرمنتظره، عقل و تجربه را منفک از یکدیگر می‌دانستند، لایب‏ نیتس با اتکا به شناخت وسیع و جامع خویش دربارۀ حکمای مَدرسی و تلاش برای تلفیق عناصر فلسفۀ قدیم یونان با نظرات جدید، مابعدالطبیعۀ خاص خود را براساس اصول منتخب از منطق ارسطویی شکل داد و نظریۀ وحدت عمیق دو قوۀ حساسه و فاهمه را برخلاف فلاسفۀ پیش‌از خود، به‌گونۀ دیگری ترسیم کرد. در مقالۀ پیشِ‌روی، درپی بررسی و مقایسۀ این دو نگاه فلسفی نتیجه گرفته‌ایم اگرچه هردو فیلسوف به امکان‌پذیرنبودن شناخت حقیقت اشیای محسوس معتقدند و آن را محدود به شناخت خواص، اَعراض و لوازم اشیا می‌دانند، به‌دلیل وجودداشتن اختلاف‌نظر مبنایی در تفکر فلسفی‌شان که در جهان‌بینی، بینش وحدت‌گرایانه و کثرت‌گرایانه، و اصول فلسفی آن‌ها ریشه دارد، هرکدام به‌نحوی کاملاً متفاوت از دیگری به ضرورت ادراک حسی و نقش محسوسات اذعان داشته و ضمن تاکید بر عقل و روش عقلی، به حس و روش تجربی نیز توجه کرده‌اند.

sensory perception and its philosophical foundations in avicenna and leibniz

due to its crucial role in acquiring knowledge, sense perception and its philosophical foundations have consistently been among the major topics in the history of philosophy. avicenna, as a peripatetic (aristotelian) muslim philosopher, dedicated special attention to this problem. he advocated the unity of the soul despite the separation and multiplicity of the soul’s functional powers, leading him to posit an interaction or correlation between sensory and intellectual faculties. in the modern era, characterized by an emphasis on reason (intellect) and a perceived separation between reason and experience, leibniz took a different approach. drawing on his extensive knowledge of scholastic and ancient philosophers, he sought to reconcile elements of both old and new philosophies in forming his metaphysics. he based his metaphysical framework on select principles from aristotelian logic but developed a unique theory regarding the unity of sensory and rational faculties. this paper aims to examine and compare these two philosophical viewpoints. both philosophers held that it is impossible to fully grasp the truth of sensible objects, as knowledge is limited to understanding the properties and accidents of objects rather than their true nature. however, they diverged in their philosophical thinking, rooted in their respective worldviews and their stances on unity and plurality. consequently, they both acknowledged the necessity of sense perception and the experimental method in acquiring knowledge, while simultaneously emphasizing the importance of reason and rational methods.