نسبت آگاهی با خودآگاهی: نقد دیدگاه کریگل با نظر به آرای ابن ‏سینا

کریگل در آثار خود، دیدگاهی رایج در فلسفۀ ذهن را نقد کرده است که براساس آن، رابطۀ مستقیم بین آگاهی و خودآگاهی وجود ندارد. وی مشکل این دیدگاه را از این جهت دانسته است که طرفداران آن نتوانسته‌اند بین انواع متفاوت خودآگاهی، تمایز قائل شوند. کریگل پس‌از متمایزکردن چهار نوع خودآگاهی به این نکته اشاره کرده است که نوعی خودآگاهی وجود دارد که مقدّم بر هرگونه خودآگاهی دیگر و ملازم با آگاهی است. این خودآگاهی، خودآگاهی حالت ذهنی غیرتراگذار نام دارد و درواقع، نوعی خودآگاهی است که به‌صورت ضمنی، همراه با یک حالت ذهنی آگاهانه تحقق می‌یابد و ریشه و بنیان نگاه اول‌شخص است. این دیدگاه کریگل در تاریخ فلسفۀ غرب، سابقه‌ای دیرینه دارد؛ چنان‌که ریشه‌های آن را می‌توان در اندیشۀ ارسطو یافت. ازنظر ارسطو موجود آگاه ازطریق یا درضمن آگاهی به غیر، به خودآگاهی می‌رسد. ابن‏ سینا این دیدگاه ارسطویی را در آثار خویش نقد کرده و ضمن تقسیم‌کردن خودآگاهی بر دو نوع متفاوت، شامل شعور بالذات و شعور بالشعور تاکید کرده است که نوع اول خودآگاهی، عین ذات و وجود خاص موجود آگاه است؛ لذا به هیچ وجه از وی جدا نمی‌شود، وابسته به وجود هیچ غیری نیست و به همین دلیل، مقدّم بر هر آگاهی دیگری است. این نقد ابن ‏سینا هرچند در اصل، متوجه دیدگاه ارسطویی است، می‌توان آن را به دیدگاه کریگل نیز وارد دانست.

Relationship between Consciousness and Self-Consciousness: Criticism of Kriegel’s Viewpoint with Regard to Avicenna’s Thoughts

In his works, Kriegel criticizes a common viewpoint in the philosophy of mind upon which there is no direct relationship between consciousness and selfconsciousness. He knows the problem of this view in that its proponents have not been able to make distinction between different kinds of selfconsciousness. Kriegel, after making distinction between four different kinds of selfconsciousness, refers to this point that there is a kind of selfconsciousness which is prior to every other kind of selfconsciousness. This kind of selfconsciousness, called intransitive state selfconsciousness, accompanies all other kinds of consciousness. Indeed, intransitive state self consciousness is a kind of selfconsciousness that is implicitly along with a conscious mental state and it is the root of firstperson view. Kriegel’s viewpoint has a long background in the history of western philosophy inasmuch as its roots can be traced back to Aristotle’s philosophy. According to Aristotle, conscious being attains selfconsciousness through or implicitly with being conscious of something else. Avicenna criticizes this Aristotelian viewpoint in his works and along with dividing selfconsciousness into two different kinds: selfawareness and awareness of awareness emphasizes this point that first kind of selfconsciousness is the very essence of conscious being and is the same as its specific existence. Accordingly, it is not separated from the conscious being and it is not depended on the presence of other beings and being conscious of them. So, it is prior to every other kind of consciousness. This Avicenna’s criticism although is principally directed at Aristotle, it equally aims the Kriegel’s viewpoint.