تحلیل فراشناختی «عمل» در حکمت سینوی

در حکمت سینوی، عمل برپایة مولفه هایی همچون قوة مُدرِکه و محرکه استوار است و گوناگونی قوای ادراکی و مهم تر از آن، کارکرد سه گانة قوة متخیله (ترکیب، تفصیل و محاکات) و اثرپذیری عمل از مزاج، ملکه و شاکله، چهره متفاوتی از فرایند صدور عمل را عرضه می کند. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که براساس تحلیل فراشناختی عمل و ظرفیت های درونی حکمت سینوی، چند فرایند از صدور عمل می توان به دست داد. نتایج این پژوهش بدین شرح اند:برخلاف گزارش هایی که از حکمت سینوی درباره صدور عمل به دست داده شده است، می توان گفت ما نه با یک فرایند ساده، بلکه با فرایندهای گوناگون صدور عمل روبه رو هستیم و دست کم، چهارده فرایند صدور عمل را می توان از آثار ابن‏ سینا استنباط کرد.برخلاف برخی گزارش ها ابن‏ سینا در مواضع متعدد، دربارۀ محاکات قوه متخیله سخن گفته است.صور و معانی گاهی به صورت اولیه و پیش از ترکیب و تفصیل، منشا صدور عمل می شوند، گاهی پس از ترکیب و تفصیل به عمل می انجامند و گاه محاکاتی از صورت و معنا منشا صدور فعل می شود.چهار گونه کنترل بر عمل به معاونت قوای متخیله و مفکره وجود دارد: کنترل ارادی پایه، کنترل ارادی فوری غیرپایه، کنترل ارادی بلندمدت و کنترل ارادی غیرمستقیم. شایان ذکر است که تاکنون، پژوهشی درحوزۀ ارائۀ چهارده فرایند از صدور عمل و صور چهارگانة کنترل عمل صورت نگرفته است.

A Metacognitive Analysis of Action According to Avicennian Philosophy

According to Avicennian philosophy, action is based on faculties of perception and movement. Diversity of perceptual faculties and, more importantly, the threefold function of composition, elaboration, and imitation of imaginative power, and the influence of taste, faculties, and schema on the action offer a different face of the &action& issuance process. The main question of the present study is: Based on the metacognitive analysis of action and the inner capacities of Ibn Sina’s philosophy, how many processes of action issuance can be counted? The finding results are as the following: 1. Contrary to the common readings of Ibn Sina’s philosophy on the issuance of action, it should be said: We do not face a simple process, rather various processes of issuance of action; At least fourteen processes of issuance of &action& have been deduced from the works of Ibn Sina. 2. Contrary to some readings, Ibn Sina discussed the imitation of the imaginative faculty in various works. 3. Forms and meanings lead to the action sometimes before and sometimes after the composition and elaboration. And sometimes the metaphors of form and meaning are the sources of action; 4. There are four types of control over &action& of the faculties of imagination and thought: basic voluntary control, Nonbasic immediate voluntary control, Longterm voluntary control, and Indirect voluntary control. It is worth noting that no research has been carried out on the presentation of the fourteen processes of action issuance and the four forms of action.