تامّلات تاریخی و متن‌شناختی در رساله نیروزیّه‌

نیروزیّه‌ رساله‌ای است منسوب به ابن‌سینا که موضوع آن تفسیر قرآن کریم است. ابن‌سینا در این رساله براساس اصول فلسفی خود و نیز حساب جمل، تلاش کرده است تا حروف مقطّعه‌ قرآن را تفسیر کند. با توجه به اینکه عدم ذکر این رساله در برخی کتب تراجم قدیمی موجب بروز تردید در انتساب این رساله شده است، تحقیق در بررسی انتساب این رساله به ابن‌سینا و سپس بررسی تاریخ احتمالی تالیف آن ازجمله ابعاد پژوهشی مهم در مورد این رساله است. ابن‌سینا در ابتدای این رساله طی مقدّمه‌ای بیان می‌کند که آن را به‌رسم هدیه‌ نوروزی به شخصی با لقب الشیخ الامیر هدیه کرده است. مهدی الیه این رساله، به‌طورقطع روشن نیست، اما براساس شواهد تاریخی و شواهد موجود در متن، می‌توان اشخاصی از معاصران و نزدیکان ابن‌سینا را به‌عنوان مهدی الیه احتمالی بررسی کرد. در میان این اشخاص، احتمال مهدی الیه بودن ابوعبدالله برقی از دیگران قوی‌تر است. بر این اساس، ابن‌سینا این رساله را تقریباً در حدود سال‌های 387392ه، یعنی زمان اقامتش در بخارا تالیف کرده است؛ بررسی های متن‌شناختی نیز نشان می دهد که محتوای رساله با سایر آثار ابن سینا هماهنگ است و اصطلاحات کلیدی رساله همچون اصطلاح خاص او برای خداوند و نیز اصطلاحات خاص او برای بیان مراتب خلقت و تقریر نظریه‌ صدور، انتساب رساله‌ نیروزیّه‌ را به ابن سینا تایید می کند.

Historical and Textual Criticism of Neirūzīyyeh

Neirūzīyyeh is a treatise on commentaries of Qur’ānic verses compiled by Ibn Sina. In his treaties, Ibn Sina sought to interpret ḥurūf muqaṭṭaʿāt (the mysterious letters) through his philosophical thoughts and ḥisāb aljummal (the Abjad numerals). Since the title of the treatise was not mentioned in the ancient biographical pieces of literature, it raises serious doubts about the attribution. Therefore, the treatise needs historically to be assessed and authenticated. In the introduction, Ibn Sina dedicated his treatise to &Sheikh Al ʾAmīr& as a Nowruz (New Year) gift. But we are not certain about the identity of him. Based on written records, the most probable person is Abu ‘Abdillāh Barghi. Ibn Sina composed the treaties between ages seventeen to twentytwo, ca. 387392 AH, during his stay in Bukhara. The textual criticism and structural analysis of the treatise show that the content is compatible with his other works. The key terms of the treatise including Necessary Being and other ontological terms discussed in the issues of the degrees of creations and the Theory of Emanation are the same as the ones that had been used in Ibn Sina’s other philosophical works. This proves the treatise is truly attributed to him.