صور تعالی خدا در فلسفه سینوی

آنچه در نگاه اولیه به آثار ابن سینا مشاهده می شود، تعالی وجودی است. ابن‌ سینا خدا را تمام و فوق تمام می داند؛ به این معنا که خداوند همه کمالات را دارد و هر وجودی که در عالَم هست، از او افاضه شده است. پرسش اصلی جستار حاضر آن است که بر اساس فلسفه سینوی چه صوری از تعالی خدا را می‌توان ارائه داد؟در این پژوهش صور متنوعی از تعالی خدا عرضه شده است؛ ازجمله: تعالی وجودی (با دو گونۀ آن: تعالی صرف، تعالی سنخی)، تعالی شانی، تعالی معرفتی، تعالی زبانی و تعالی منطقی؛ غالباً کثرت‌‌انگاری و تقابل با وحدت شخصی وجود را یکی از مشخصات جوهری فلسفه سینوی می دانند، اما استفاده ابن‏ سینا از تمثیل آفتاب در تبیین نحوه وجود ممکنات و نیز به کارگیری تعبیر ظهور برای ماسوی الله، این امکان را فراهم می کند تا از استنباط تعالی شانی خدا در حکمت سینوی سخن گفت.  محدود بودنِ شناختِ آدمی به خواصّ و لوازم همه پدیده ها، حد و برهان نداشتن خدا و ارائه برهان عقلانی بر عدم توانایی شناخت ذات الهی، نشانه های تعالی معرفتی خداوند در حکمت سینوی است. لازمه تعالی معرفتی تعالی زبانی است؛ ازاین‌رو ابن سینا معتقد است که بیان هویت مطلق و ذات حقیقت او به هیچ زبان و تعبیری ممکن نیست. واجب‌الوجود با هیچ‌یک از امور، در معنای جنسى یا نوعى، شرکت ندارد و بدین‌سان نیازی ندارد که از آنها به معنای فصلى یا عرضى، جدا باشد، بلکه به‌خودی‌خود، جدا و متمایز است و به این معنا می توان تعالی منطقی را در فلسفه سینوی مطرح کرد.

The Forms of God’s Transcendence in the Philosophy of Ibn Sina

According to the Ibn Sina’s thoughts, there are subtleties and inner possibilities by which one would infer the various forms of God’s transcendence. The main question of the present inquiry is what forms of God’s transcendence would be presented based on the philosophy of Ibn Sina? In his philosophy, God’s transcendence is usually analyzed and defined in the central concept of the contradiction of existences, but in this research, various forms of God’s transcendence have been presented which include: nonassociational existential transcendence, classical associational transcendence, individual transcendence, epistemological transcendence, logical transcendence, and lingual transcendence. The metaphysical distinction of existence and nature is the foundation of a fourfold distinction, which Ibn Sina offers in terms of existential transcendence. These fourfold distinctions are as follows: the difference between the essence in God and the essence in the possible existents, the difference between God’s identity and the identity of the possible existents, the difference of God’s unity with the unity of possible existents, the difference of God’s attributes with traits of possible existents. According to each one, conceptual graduate unity of existence and Nonconceptual graduate unity of existence, which can be deduced from the philosophy of Avicenna, is possible to bring up for God nonassociational existential transcendence and classical associational transcendence. Often contradiction of existence and confrontation with individual unity of existence is considered as one of the most interesting features of his philosophy. But the use of the allegory of the sun in explaining the way of existence of creatures as well as the use of the mystical interpretation of appearances for creatures by Ibn Sina makes it possible to speak of individual transcendence of God In his philosophy.