تعامل قوۀ متصرفه با سایر قوای ادراکی از منظر ابن‌سینا و ملاصدرا

در این پژوهش دیدگاه‌ ابن‌سینا و ملاصدرا درزمینۀ تعامل قوۀ متصرفه با سایر قوای ادراکی انسان بررسی و در سه محور با یکدیگر مقایسه شده است: یک) تعامل قوۀ متصرفه با قوای ظاهر، دو) تعامل قوۀ متصرفه با قوای باطن، سه) تعامل قوۀ متصرفه با قوۀ عاقله. هر دو فیلسوف قائل به دخالت مستقیم قوۀ متصرفه در امر خواب و رویا هستند و نقش این قوه را برای انسان‌های خاص، رقم‌زدن نوعی وحی و الهام می دانند. هم چنین اتفاق‌نظر دارند که تعامل متصرفه با قوای ظاهر، باطن و عاقله موجب تسهیل برخی افعال مانند انتزاع طبایع نوعی، یافتن صور مفقودۀ حافظه و خیال، تاثیرگذاری بر حکم عقل عملی و نیز ایجاد زمینه برای رویای صادقه می شود. علاوه بر این معتقدند به‌منظور بهبود عملکرد قوۀ متصرفه و درنتیجه، تعامل اثربخش تر آن، از راهکارهایی مانند تقویت قوه عاقله، راست‌گفتاری و سلامت اخلاقی می توان بهره برد. به‌رغم برخی شباهت‌ها، اختلافاتی نیز میان دیدگاه‌های ابن‌سینا و ملاصدرا وجود دارد، ازجمله این که ملاصدرا برخلاف ابن‌سینا، قوۀ متصرفه را مجرد (مثالی) می‌‌داند و درنتیجه، نظریه «حضور» را به‌جای نظریه «انطباع» می‌نشاند. واژه های کلیدی: ابن سینا، ملاصدرا، قوه متصرفه، قوای ظاهر، قوای باطن ، قوه عاقله

Avicenna and Mulla Sadra on the Interaction of Creative Faculty with Other Perceptual Faculties

The current essay is a comparative study of the views of Avicenna and Mulla Sadra concerning the interaction of the Creative Faculty with other human perceptual faculties in three fields: i) interaction of creative faculty with external faculties, ii) interaction of creative faculty with internal faculties, iii) interaction of creative faculty with rational faculty. Both philosophers believe in the direct intervention of the creative faculty in the dreaming process and consider the role of this faculty for special humans to be like a type of revelation and inspiration. Moreover, they are unanimous that the interactions of creative faculty with external, internal and rational faculties facilitate some actions like an abstraction of generic natures, finding the lost forms of memory and imagination, influence on practical reason and also create the ground required for the veridical dream. They also believe that in order to improve the function of creative faculty and as a result, its better interaction; we can be benefitted from such solutions as strengthening the rational faculty, truthfulness and moral health. Despite some similarities, there are also some differences between the views of Avicenna and Mulla Sadra including the fact that Mulla Sadra contrary to Avicenna, considers creative faculty to be immaterial (ideal) and thus he replaces the theory of “presence” with the theory of “impression”.