سنجش مرکّب و خون در مرزبانی دین واکاوی عبارت مشهور به «مداد العلماء افضل من دماء الشهداء»

موضوع پژوهش پیش رو بررسی مفهوم روایتی است که به اشتباه در عُرف اهل علم با عنوان «مداد العلماء افضل من دماء الشهداء» شناخته شده است. هر چند اصل مسئله مستند و درست می باشد، اما ظاهر آن در مجامع روایی شیعه به گونۀ دیگری گزارش شده است. برتری مرکّب قلم دانشمندان دین بر خون شهیدان که در واقع به تراوشات قلم و سیاهه های بر جای مانده از آنها اشاره دارد، مطلبی است که با روایات فراوانی که به جایگاه دانشمندان دین و ارزش کاری آنان پرداخته، قابل اثبات و تبیین است. نکته ای که ممکن است به عنوان یک اشکال در کنار چنین روایاتی مطرح شود، این است که چگونه امکان دارد جان فشانی و جانبازی در راه حق در راستای مرزبانی از حدود و جان و نوامیس جامعۀ اسلامی، ارزشی کمتر از نگارش و پژوهش در جهت تبیین آموزه های دین و دفاع از آنها در برابر شبهات نظری و عملی داشته باشد؟ در واقع می باید به این مسئله پاسخ داد که آیا مرزبانی باورها برتر است یا مرزبانی وطن؟ و کدام یک اصل و اساس و دیگری پیرو آن به‏شمار می آید؟ بی شک دانشمندان دین مسئولیت سنگینی را پذیرفته اند که در هر عصر و دوره ای می باید به مقتضیات