سازوکارهای ادب‌ورزی در کنش «رد کردن» در قرآن با تکیه بر نظریۀ ادب براون و لوینسون

قرآن کریم دارای مکالمه ها و موقعیت های متفاوتی است که در آن ها جفت مجاورهای درخواست و رد کردن رخ داده است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق کیفی متن محور، سازوکارهای ادب ورزی موجود در کنش «رد کردن» در گفتمان قرآن با تکیه بر مفهوم وجهه در نظریۀ ادب براون و لوینسون تحلیل شده است. مسئلۀ پژوهش حاضر این است که بسته به نوع مخاطب، موضوع درخواست و شرایط بافت، در قرآن از چه سازوکارهای ادب ورزانه‌ای برای رد کردن استفاده شده است؟ در این پژوهش، رد کردن درخواست در سه نوع جفت گفتار دارای موقعیت عالی و نازل، جفت گفتار دارای قطب مثبت و منفی و جفت گفتار دارای قطب های متوازن تحلیل شده است. نتایج تحلیل سه موقعیت یادشده نشان دهندۀ آن است که در موقعیت اوّل، رد کردن درخواست ازسوی موجود برتر به‌صورت بیان مستقیم و قاطع، امری شایع در گفتمان قرآن است. در موقعیت دوم، از سازوکارهای ادب ورزانه ای مانند بهانه آوردن و درخواست های غیرمنطقی، بیان شرط و غیر آن استفاده شده و در موقعیت سوم نیز استفاده از کنش های حافظ وجهه برای عمل رد کردن به فراوانی دیده می شود.

politeness mechanisms in the rejecting action in the qur’an based on brown and levinson’s politeness theory

the holy qur’an, has dialogues and different situations in which pairs of requests and rejections have happened. in this research, the mechanisms of politeness in rejecting in the qur’an discourse have been analyzed with the text-oriented qualitative method, relying on the face concept in brown and levinson’s politeness theory. the research question is that depending on the type of audience, request and context, what politeness mechanisms are used in the qur’an to reject? request rejection is analyzed in three types of speech pairs with high and low positions, positive and negative poles, and with balanced poles. based on the results, in the analysis of the first situation, rejecting the request from the superior being in the form of a direct and decisive statement is common in the qur’an discourse. in the analysis of the second situation, politeness mechanisms such as making excuses and illogical requests, expressing conditions, etc. have been used. in the analysis of the third situation, the use of face saving actions for the rejection is frequently used.