قرآن و نظام ولای جاهلی؛ از تصحیح تا امضا

ولاء و شهروندی در میان عرب با بیان‌های پرتکرار قرآن کریم از نظم متکی بر خون و نسب به نهادی بر پایۀ ایمان تبدیل شد؛ بااین‌حال قرآن دربرابر رویه‌های حقوقی ولاء که پیش از اسلام برقرار بود، سکوت کرده است. این سکوت را با توجه به انقلاب بینشی و سیاسی شگرفی که در نظام ولای پیشااسلامی ایجاد شده، چگونه باید تفسیر کرد؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی مسئلۀ الگوی تشریعی قرآن در نظام ولاء و شهروندی را بازخوانی کرده است. بررسی ها نشان می‌دهد که قرآن در همان گام نخست نزول، با سکوت خود رویه‌های پیشااسلامی حقوق شهروندی را امضا کرده و در ادامه، تنها برای اصلاح برخی احکام مردود مانند فرزندخواندگی، بیان‌های تاسیسی داشته است. نتیجه اینکه در ترکیب این سکوت‌ها و بیان‌های قرآنی، سویۀ حقوقی ولاء در اسلام شکل گرفته و وضعیت شهروندی مومنان، کافران غیرذمی، اهل ذمه، نوزادان، بردگان، بردگان آزادشده و مرتدان فطری و ملّی روشن شده است.

qur’an and pre-islamic citizenship system: from correction to confirmation

guardianship and citizenship among arabs changed from a system based on blood and lineage to an institution based on faith with frequent expressions of the holy qur’an. however, the qur’an has not stated anything against the guardianship legal procedures that existed before islam. how should this silence be interpreted next to the tremendous visionary and political revolution that has created in the pre-islamic guardianship system? the current research has reviewed the issue of the legislative model of the qur’an in the system of guardianship and citizenship with descriptive-analytical method. investigations show that the qur’an in the very first step of its revelation confirmed the pre-islamic procedures of citizenship rights with its silence, and later, only to correct some rejected decrees such as adoption, qur’an made foundational statements. the result is that in the combination of these silences and qur’anic statements, the legal aspect of guardianship has been formed in islam and the citizenship status of believers, infidels, non-muslim subject, infants, slaves, freed slaves and natural and national apostates has been clarified.